ÌTÀN ÌGBÉSÍ-AYÉ ÀWỌN OLÓRIN YORÙBÁ (APÁ KÍNNÍ)
Oláyíwolá Fatai Olágunjú
tí gbogbo ènìyàn mọ̀ sí Fatai Rolling Dollar (22 July 1927-12 June 2013)jẹ́ Olórin jùjú ọmọ bíbí orílè-èdè Nàìjíríà.
Akọ̀wé akọrin sílè ni ó sì tún má ń lu àwọn èròjà orin onírúurú gẹ́gẹ́ bí BBC tí ṣe sàkàwẹ́ rẹ.
Gégé bí Olórin tí wọn ṣe àyésí re káàkiri orile-ede.
Olayiwola Fatai Olágunjú ti a mọ̀ sí Fatai Rolling Dollar tótó omi ayé wo ni ọjọ́ kejì lè lógún oṣù keje ọdún 1927, Ó sì kú ní ọjọ́ Kejìlá oṣù kẹfà ọdún 2013.O je olorin jùjú ọmọ bíbí orílè-èdè Nàìjíríà. Ó bere isẹ́ orin rẹ ni odun 1953.,ati pe o ti ko awon ọ̀pọ̀lọpọ̀ Olórin bí Ebenezer Obey àti olóògbé Orlando Oworh. Ó di ìlú m̀ońká pẹ̀lú títa gira rẹ tí ó yá lára oto. Àwọn orin Rolling Dollar tí ó gbajugbaja gbeyin ni ” won kere si Number wa”.
Ó kú ikú Àlàáfíà láti ojú oru rẹ. Wọn sì sìn ín sí ikorodu ni Ipinle Eko. Ó jé Olórin ilé Nàìjíríà tí ó ti pé jùlo.
Orlando Oworh
A bí Stephen Oladipupo olaore Owomeyela:(14/2/1932-4/11/2008) jẹ́ ọmọ orile-ede Nàìjíríà tí ó kọrin tí o si je olori egbe àwọn akọrin tí ó ṣe láti ilé Yorùbá.
Stephen Oladipupo Olaore Owomeyela tí a padà mo sì Oloye, omowe Orlando Oworh wá sí ayé ni ilu Osogbo, Nàìjíríà ni ọjọ́ kẹrìnlá oṣù kejì ọdún 1932 sínú ìdílé Oloye Atanneye Owomeyela àti arábìnrin Christiana Morenike Owomeyela. Ifon ni ìpínlè Ondo ni bàbá rè tí dàgbà, tí ìyà rẹ na si je omo bibi ìlú ọ̀wọ̀. Baba rẹ jẹ kanlẹ́-kanlẹ́ tí ó sì tún má ń kó orin lèkookan ni ilu Osogbo. Gégé bí ọmọ ọkùnrin,Oworhse ìṣe kanlẹ́ kanlẹ́ títí di ọdún 1958, ní ìgbà tí wọn gba sínú egbe osere orí ìtàgé, ọmọ orile-ede Nàìjíríà kan Kola Ogunmola láti máa lu ìlù àti kò orin. Oworhse lọ dá egbe akọrin Orlando Oworhse àti àwọn elegbe rẹ sílè ni odun 1960, eyi ti o si sọ irin ajo ogójì ọdún nìdí ìṣe orin rẹ di asiwaju nìdí ìṣe orin pelu egbe orin bí omiman èyí tí ó padà di egbe odò kenneries àti kenneries ẹ adúláwò tí àgbáyé. Oworh je gbajugbaja ni ile Nàìjíríà, kò dá títí di asiko orin ìgbàlódé jùjú àti fuji. Ó ní àwo orin tó lè ní márùn-ún dín-ogota gege bí àṣeyọrí rẹ. Orlando Oworh kú ní ọjọ́ kẹrin, Osu kọkànlá ọdún 2008. Ó wọ kaa ilé lọ ní agege ni Ipinle Eko, Nàìjíríà. ìṣe orin leyin ilé ìwé gírámà rẹ ni ile eko Rẹmo ni sagamu ipinle ogun. Bí ó ti lè jẹ pe o wole láti kó nípa ìṣe ona rẹ ni ile eko giga gbogbo nise tí ìjọba ipinle Abeokuta, ṣùgbọ́n ìṣe orin kiko rẹ lọ dúró sí àárín gbùngbùn. Ayuba gbé àwo orin rẹ àkókò tí ó pè ní ibère (beginning) jáde ní ọmọ ọdún mẹ́tàdínlógún, pelu èyí ó tètè dìde gidi gidi nínú àwọn tí wón kó orin fuji.
Ayinde Bakare(1012-1972)
A bí Saibu Ayinde Bakare ni odun 1912 sí Òkeesúnà Láfíàjí ní agbègbè Èkó. Jagunjagun ni bàbá rẹ̀, Pa Bakare, jẹ́ ọmọ agbolé e Ajikobi ni Ilorin, ipinle kwara. Ó bẹ̀rẹ̀ ẹ̀kọ́ kíkà rẹ̀ ní St.Mathiaw catholic school, Lafiaji.Lẹ́yìn ìgbà náà, ó kọ́ iṣẹ́ olùkàn ọkọ̀-ojúomi pẹ̀lú àwọn old marine department ní eko. Ó bẹ̀rẹ̀ ìrìn àjò iṣẹ́ orin rẹ̀ lẹ́hìn tí ó wo eré àwọn ẹgbẹ́ olórin níbi ìgbéyàwó láti ọwọ́ ọ Tunde king. Bakare tún ṣeré fún olórin juju kan, Alabi labilu. Ọ̀kan lára àwọn àwo juju rẹ̀ ni Layika sapara, Orin iyin tí ó kọ fún ọmọbìnrin Oguntola Sapara, Lára orin inú àwo yìí ni Ajibabi.
Sunday Adeniyi Adegeye MFR
Ní ọjọ́ kejìlélógún oṣù kẹsàn-án ọdún 1946 ni a bí Sunday Adeniyi Adegeye tí a mọ̀ sí King Sunny Ade, olórin Juju Nàìjíríà tí ó tún jẹ́ akọrin sílẹ̀ àti ẹni tí ó mọ èlò orin dáradára ní ìlu oṣogbo sí ìdílè ọba láti ìlú Ondo àti Akurẹ, èyí sọ ọ́ di ọmọba fún àwọn ọmọ Yorùbá. Ó jẹ́ olórin African pop tó ní àṣeyọrí ìlú òkèrè tí a sì ń pè ní gbajúmọ̀ olórin ìgbà gbogbo.
Sunny Ade dá ẹgbẹ́ elégbè rẹ̀ sílẹ̀ ní 1967, tí a mọ̀ sí African Beats. Lẹ́hìn tí ó ní àṣeyọrí orílẹ̀-èdè ní Nàìjíría ní 1970 àti ìdásílẹ̀ record label, Sunny Ade tọwọ́ pẹ̀lú Island Record ní 1982 àti àṣeyọrí ní ìlú òkèrè pẹ̀lú àwọn àwo orin juju music(1982) àti synchro system (1983); fún un ní ore-ọ̀fẹ́ sí àmi ẹ̀yẹ Grammy.
Ebenezer Remilekun Aremu Olasupo Obey-Fabiyi MFR
A bí Ebenezer Remilekun Aremu olasupo Obey-fabiyi ni ọjọ́ kẹta oṣù kẹrin ọdún 1942 sí ìdílé Egba -Yoruba. Obey, tí orúkọ rẹ̀ jẹ́ Ebenezer Remilekun Aremu Olasupo Fabiyi, jẹ ọmọ bíbí ìlú idogo ní ìpínlẹ̀ Ogun Nàìjíríà ti Ẹ̀gba-yoruba. Ó ẹ̀yà Owu ti Ẹgba. Ebenezer Obey bẹ̀rẹ̀ ìrìn àjò iṣẹ́ orin rẹ̀ ní àárín 1950 lẹ́hìn tí ó dé Eko, lẹ́hìn tí ó gba ìdarí nínu ẹgbẹ́ Fatai Rolling-dollar, ó dá ẹgbẹ́ orin sílẹ̀ ní 1964 tí wọ́n pè ní The International Brothers, wọ́n kọrin àlùjó-juju. Ẹ̀gbẹ́ náà yípadà sí Inter-Reformer in ìbẹ̀rẹ̀ 1970, pẹ̀lú ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwo juju lóri the West Africa Decca musical label.
Bisade Ologunde
Bisade Ologunde Bisade Ologunde jẹ́ akọrin afrobeat Nàìjíríà, olórin àti ẹni tí ó máa ń kọ orin sílẹ̀, Tí gbogbo ènìyàn mọ̀ sí Lágbájá, tí ó máa bojú fún ìdánimọ̀ rẹ̀ ni a bí sí ìlú Eko ní 1960. Ologunde gba orúkọ rẹ̀ Lágbájá ( tí ó túnmọ̀ sí “jane Doe” tàbí “John Doe” Ẹni ti orúkọ̀ bá ti ìlú òkèrè mu pẹ̀lú Yorùbá) ó bro iṣẹ́ ẹ̀ ní ìbẹ̀rẹ̀ ní ọdún 90. Orúkọ rẹ̀ hàn nínú yíyan aṣọ ìtàgé, aṣọ tí a gé pẹ̀lú ìbòjú rọ́bà fún ìdánimọ̀ rẹ̀ tí ó túnmọ̀ síi (Ọkùnrin Lásán) láti pa àṣà Yorùbá mọ́. Ó dá ẹgbẹ́ rẹ̀ àkọ́kọ́ sílẹ̀ ní 1991 ní ìlú Eko lẹ́hìn tí ó ti kii ara rẹ̀ ní fèrè. Ó gba àmì-ẹ̀yẹ Channel O Music Video Awards Best Male video(” Never Far Away”) ni 2006.
Haruna Ishola Bello MON
Olórin ilé Naijiria ni Haruna Ishola je, gbajugbaju sì ni laarin awon olori apala.
Ìlú Nàìjíríà ni ilu Ibadan ni a ti bí à sì mọ ó sì bàbà Olórin apala ni ile Nàìjíríà. Ó máa ń lọ àwọn irinse orin bí agogo, akuba, ìlú, àti bẹẹ bẹẹ lo.
Ọdún 1919 ni wọ́n bi í, ó sì papoda ni odun 1982.
Orin tí Ishola koko gbé jáde ní ọdún 1948, olóògbé ọba Adeoye(orimolusi tí Ìjẹ̀bú igbó), eyi ti o gbe jáde lábé HIS masters voice(HMV) ó baje rárá, ṣùgbọ́n a ìdẹkùn akitiyan rẹ fún un ní orúkọ gege bí í Olórin taye ń fẹ́ laarin awọn otookulu ilé Nàìjíríà. Haruna Ishola bere si ni ṣe akale onka apala ni odun 1955, tí ó fi di ìlú mọ́-ọn-ká Olórin apala, àti ọkàn lára àwọn Olórin tí wọn bọ̀wọ̀ fún ní ilé Nàìjíríà.
Tunde King
A bí Abdul Fatai Babatunde king sì agbegbe àárọ̀ ni àdúgbò olowogbowoni ìlú Èkó ni ọjọ́ kerinle logun oṣù kẹjọ ọdún 1910. Omo Ibrahim sanni King ni, ẹni tí ó jé egbe awon musulumi kékeré ni àdúgbò saro. Baba rẹ jẹ akowe oloye ibile ilé ejò ni ilaro,o si gbe ni fuorah Bay ni Sierra Leone fún igba die. Ó ní agbára tó pò lórí àwọn orin ilé Nàìjíríà.
Ilé ẹ̀kọ́ alakoobeere Methodist abele ni Tunde king, ó sì lọ sí Èkó boys High school. Omo ile eko rẹ kan ló kọ ó bí a ti ń lọ gíta ó sì di olórí egbe ibile kan ” area boys ” tí wọn máa ń Jaye ni mekaniiki ni agbegbe West Balogun.
Michael Babatunde Olatunji
Olatunji ni a bí sí abúlé Ajido, tó wà nítòsí Badagry, ìpínlẹ̀ Èkó, ní gúúsùwọ̀n Nàìjíríà, ní ọjọ́ keje, oṣù kẹrin, ọdún 1927, ó sì kú ní ọjọ́ kẹfa, oṣù kẹrin, ọdún 2003. Gẹ́gẹ́ bí ọmọ ẹgbẹ́ àwọn ènìyàn Ogu, Olatunji ni a sí ìkànsí sí orin àṣà Afriká ní àkókò kékeré. Olatunji dàgbà pẹ̀lú èdè Gun (Ogu/Egun) àti Yorùbá. Ìyá-àgbà rẹ àti ìyá-Ìyá-àgbà rẹ tó jẹ́ àgbàlagbà jẹ́ àwọn olóògbé ti ẹ̀sìn Vodun àti Ogu, wọ́n sì ń bọ́ Kori, òrìṣà ìbáṣepọ̀.
Nítorí ikú baba rẹ tó ṣẹ̀ṣẹ̀ ṣẹlẹ̀, láti àkókò kékeré ni wọ́n ti ń mura rẹ sí ipò olóyè. Nígbà tó jẹ́ ọdún mejila, Olatunji mọ̀ pé kò fẹ́ di olóyè. Ó dá àpẹrẹ fún eto ìkànsí Rotary International, ó sì dá a. Àpẹrẹ rẹ ṣèṣeyọrí, ó sì lọ sí Orílẹ̀-èdè Amẹ́ríkà ní ọdún 1950 láti kópa ní Morehouse College.
Segun Adewale
Omoba Segun Adewale ni a bí sí ìdílé ọmọ-ọba ní Osogbo, Nàìjíríà ní ọdún 1949. Nítorí pé baba rẹ kọ́ ìmúrasílẹ̀ rẹ nínú orin, Adewale fi ilé silẹ̀, ó sì lọ sí Ìpínlẹ̀ Èkó, Nàìjíríà, níbẹ̀ ni ó pàdé àwọn olórin Juju S. L. Atolagbe àti I. K. Dairo. Ní ọdún 1970, Adewale àti Shina Peters jọ ṣiṣẹ́ pẹ̀lú Prince Adekunle, ẹni tó jẹ́ olùṣàkóso ìtàn Afrobeat Jùjú.
Ní ọdún 1977, Adewale, pẹ̀lú Shina Peters, dá ẹgbẹ́ tuntun kan tó ń jẹ́ Shina Adewale and the Superstars International. Wọ́n ṣe àtẹjáde àkọsílẹ̀ mẹ́sàn-án, ṣùgbọ́n wọ́n pinnu láti pínyà ní ọdún 1980 láti dá ẹgbẹ́ ẹnì kọ̀ọ̀kan sílẹ̀.
Ní ọdún 1984, orin Adewale ti yipada sí ohun tí a ń pè ní Yo-Pop lónìí.
Francis Awe
Frances Awe jẹ́ ọmọ-ọba ti ìran Yorùbá ní Nàìjíríà. A gbọ́ pé ó jẹ́ amọ̀ja nínú kíkọ orin dùn ún (talking drum) Nàìjíríà. Ìyá rẹ ni ẹni tó ṣe àwárí ẹ̀bùn rẹ nígbà tó jẹ́ ọmọ oṣù méjì péré. Nígbà gbogbo tí ó bá ń kọ́ orin, ó máa ń sunkún. Nítorí náà, ní ọjọ́ kan, ìyá àgbà rẹ pinnu láti mú un lọ sí ibè tí a ti ń kọ́ orin. Francis bá dá ẹkún dúró nígbà tí ó gbọ́ dùndún. Ìyá àgbà rẹ náà ṣe èyí lẹ́mèjì mẹta, nígbà tí ó yá ó darpọ̀ pẹ̀lú àwọn olórin dùndún labúlé, wọ́n sì gbà á lábẹ́ ẹgbẹ́ wọn.
Ní ọdún 1981, Francis gba àkọ́kọ́ ẹ̀kọ́ nínú Dramatic Arts ní Yunifásítì Ife ní ìpínlẹ̀ Osun, Nàìjíríà. Lẹ́yìn tí ó parí ẹ̀kọ́ rẹ, ó rí iṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí olorin dundun àti Olùrànlọ́wọ́ Àṣà àgbà ní Yunifásítì Lagos, Ilé-Ẹ̀kọ́ Àṣà. Kò pẹ́ tó, ó pinnu pé ó fẹ́ wá sí Amẹ́ríkà kí ó sì lọ sí ilé-ẹ̀kọ́ ní California Institute of the Arts. Níbè, ó gba àkọ́kọ́ ẹ̀kọ́ nínú World Arts and Cultures.
Salawa Abeni Alidu
Salawa Abeni Alidu ni a bí ní ọjọ́ karùn-ún, oṣù Karùn-ún, ọdún 1961. Ó jẹ́ ọmọ Ijebu Yoruba láti Ijebu Waterside, nínú ìpínlẹ̀ Ogun. Ó bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ rẹ gẹ́gẹ́ bí olórin nínú waka music nígbà tí ó release àlùfáà rẹ àkọ́kọ́ tó jẹ́ akọ́lé, Late General Murtala Ramat Mohammed, ní ọdún 1976, lórí Leader Records. Àlùfáà yìí di àkọ́kọ́ tó jẹ́ ti obìnrin nínú Yoruba Songs tó ta ju mílíọ̀nù ẹ̀yà lọ ní Nàìjíríà.
Abeni tẹ̀síwájú sí í ṣe àkọ́kọ́ fún Leader títí di ọdún 1986, nígbà tí ó parí ibasepọ̀ pẹ̀lú oníṣòwò àlùfáà náà, Lateef Adepoju. Ó fẹ́ Kollington Ayinla, ó sì darapọ̀ mọ́ ilé-èkó rẹ dipo, tí ó sì wà pẹ̀lú un títí di ọdún 1994.
Orlando Owoh (Stephen Oladipupo Olaore Owomeyela)
Orlando Oworh(A bí Stephen Oladipupo olaore Owomeyela:(14/2/1932-4/11/2008) jẹ́ ọmọ orile-ede Nàìjíríà tí ó kọrin tí o si je olori egbe àwọn akọrin tí ó ṣe láti ilé Yorùbá.
Stephen Oladipupo Olaore Owomeyela tí a padà mo sì Oloye, omowe Orlando Oworh wá sí ayé ni ilu Osogbo, Nàìjíríà ni ọjọ́ kẹrìnlá oṣù kejì ọdún 1932 sínú ìdílé Oloye Atanneye Owomeyela àti arábìnrin Christiana Morenike Owomeyela. Ifon ni ìpínlè Ondo ni bàbá rè tí dàgbà, tí ìyà rẹ na si je omo bibi ìlú ọ̀wọ̀.
Sikiru Ololade Ayinde Balogun, MFR
ìtàn ìgbésí ayé Sikiru Ololade Ayinde Balogun,MFR,
Wọ́n bí Ayinde Barrister ní ọjọ́ kẹsàn-án oṣù kejì (oṣù ìrèlè) ọdún 1948,sí ìdílé Salawu Balogun, tí ó jẹ́ oníṣòwò, tí ó sì tún jẹ́ alápatà.
Ó lọ sí ilé-ìwé alákọ̀ọ́kọ́ bẹ̀rẹ̀ ní Muslim mission school and the Model school, ní Mushin,Ìpínlẹ̀ Èkó. Ó padà kẹ́kọ̀ọ́ nípa títẹ nǹkan (typing) àti ìṣòwò ní ilé-ẹ̀kọ́ gíga Yaba polytechnic.
Batile tàbí Batili Alake
Batile Alake Batile Alake jẹ́ ọmọ bíbí ìlú ìjẹ̀bú igbó ní ìpìlẹ̀ Ogun. Alhaja Batile Alake kú ní ọdún 2013, ní ọmọ ọdún méjìdínláàádọ́rin. Alake jẹ́ olórin wákà àkọ̀kọ́ tí ṣe orin sínu àwo, ó sọ àwọn olórin mùsùlùmí dì gbajúmọ̀ nípasẹ̀ kíkorin ní ibi ìnáwó káàkiri ilé Yorùbá. Ó jáfáfá ní ọdún 1950s àti 1960s, Ó wà lára àwọn olórin obínrin pàtàkì nínu orin wákà láàárín ọdún 1960 àti 1980. Ara wọn ni Olawumi Adetoun, Dencency Oladunni, Adebukola Ajao Oru, Foyeke Ajangila Ayoka, Ayinke Elebolo, Aduke Ehinfunjowo, Hairat Isawu, Salawa Abeni àti Adijat Alaraagbo.
Abibu Oluwa
Abibu Oluwa jẹ́ olórin Nàìjíríà tó gbajúmọ̀ fún orin Sakara, ó jẹ́ ẹni àkọ́kọ́ tí a mọ̀ fú irú orin yìí. Oluwa gbajúmọ̀ ní ìparí ọdún 1920 àti 1930 nígbà tí ó ṣe àwo orin fún Odeon HMV àti Parlphone Record. Àwo orin rẹ̀ pẹ̀lú Odeon jẹ́ ọ̀kan lára orin Yorùbá tí ó wà ní ìgbàsílẹ̀. Ó oríṣiríṣi orin ìyìn fún àwọn gbajúmọ̀ ìlú Èkó ní ìgbà ayé rẹ̀. Àwọn olórin Sakara bíi Yusuf Olatunji àti Lefty Salami jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ orin rẹ̀ Olatunji darapọ̀ mọ́ ẹgbẹ́ náà ní ọdún 1920. Àwọn orin tí ó ti kọ ni;